جار ناڤێ وێ منجولا شێخ تو کالایە
جار ناڤێ وێ مەریەم میکائیل میکائیل ژ عەشیرەتا هەرکییە
جارژی ناڤێ وێ مریەم محەمەد ئەحمەد بۆتییە!
نووسینی: بێکەس نوری عـەبدال
مۆزیکژەن و ڤەکۆلەر د بیاڤێ مۆزیکێدا
جارنا ل 1893ێ ژدایک دبیت جارنا 1904ێ
جارنا ل 1949ێ دمریت جار بەرزەدبیت جارنا هەتا سالا 1994ێ هاتییە دهۆک و زارۆک و نەڤییێن وێ هەنە! بەلێ کی دزانیت؟
شەڕێ ئێکێ یێ جیهانی زۆلم و بەرفرەهبوونا ئیمپراتۆرییا ئۆسمانییان فەرمانا قڕکرنا ئەرمەنان و سەرهلدانا گەلێ کورد بۆ ب دەستڤەهینانا مافێن خوە یێن ڕەوا و هەمی ئەو ڕویدانێن نەخۆش بوونە ئەگەر کو مەریەم خان بەر ب باشوورڤە کۆچ بکەت و ببیتە ئەگەرێ کارکرن و حەزکرن ل سەر هونەرێ سترانگۆتنێ!
مەریەم خان ئێکەمین سترانبێژا کوردییا ژنە سترانێن وێ هاتبنە تۆمارکرن ل سەر قەوانان و ب ڕەنگەکێ فەرمی و ستران گۆتبن.
ژنا کورد د بیاڤێ هونەریدا نەخاسمە سترانگۆتن، هەلبژارتنا ڤێ ڕێکێ د جڤاکێن پاشفەمایدا نە ب تنێ ژ بۆ ژنێ، بەلکو ژ بۆ زەلامی ژی یا ب زەحمەت بوو و ب دەهان میناک هەنە، بەلێ ژ بۆ ژنێ د کەڤندا و هەتا ئەڤرۆ ژی د پترییا مالباتێن کورداندا بڕیارەکا سەخت و ب زەحمەتە!
ئەڤرۆ ژی هەر ئەڤ توخمە پترییا وان سۆپاسدارن، کو مەریەم خان ب لایەکێ بچویک ژی بگەهیتێ، ئەرێ گەلو ئەڤ هەڤدژییا مەزن چییە تاکێ مە د خوەدا هەی؟
بێگۆمان مەریەم خانێ وێرەکی و جەسارەتەکا مەزن هەبوویە د وەلاتەک فیودالیزمی و ئولپەڕێس و هەموو ژنێ وەک مێ و بۆ تێرکرنا شەهوەتێن خوە و وەک نامویس ببینین و شەرەف و کەرامەتا خوە هەمییێ د پێسیڕا ژنێدا ببینن!
ژبەر ڤی ئەگەری و ڕژدبوونا مەریەم خانێ ل سەر گۆتنا سترانان، مەریەم خان ل قامیشلۆ د ژییێ بیست سالییێدا ژ هەڤژینێ خوە جودادبیت، هەڤژینێ وێ ئێک ژ ئەندامێن بنەمالا بەدرخانییان بوو! بەلێ ببوو ڕێگر د ڕێکا هونەرێ وێدا و حەزنەدکر مەریەم ڤی کاری بکەت!
مەریەم خانێ دەست ژ هونەرێ خوە بەرنەدا و هەتا سالا 1928ێ هەتا سالا 1935ێ چەندین قەوانە تۆمارکرن ب سترانێن گەلەری و لاوک و پەستان و ب دەهان کۆمپانیان سپونسەرییا بەرهەمێن وێ دکر. ئێکەمین قەوانە بناڤێ دومامێ تۆمارکر، کو چیرۆکا ڤێ لاوکێ ل سەر جحێلەکێ ئێزدییە حەز ژ دوتماما خوە دکەت و مامێ وی بوویە فەلە وەکو د سترانێدا دبێژیت:
“زەواجا پسمام و دوتماما عەدەتە، بەلێ یا من و لاوێ من قوبحەتە”
مەریەم خانێ ل سالا 1935ێ ب فەرمی ل پشکا کوردی ل ئێزگێ بەغدا کاردکر، ئەڤ ڕادیۆیا ب فەرمانا ئینگلیزان هاتییە دامەزراندن! و نێزیکاهی 200 سترانان د وە دەمیدا تۆمارکرینە.
هەتا سالا 1944ێ چ سترانبێژێن فەرمی یێن کورد نەبوون، پاشی ب سەرپەرشتییا لیژنە و ماموستایێن هونەری چەندین سترانبێژ هاتنە هەلبژارتن، پشتی تێست پێ هاتییەکرن مەریەم خان ژی ئێک ژ ئەوان بوو و چەندین هونەرمەندێن دیتر وەک: سەید ئاغایێ جزیری و ڕەسوول گەردی و ئەلماس خان، حەسەن جزیری…هتد. دەرباڕەی ڤێ مژارێ چەندین جاران ئەلماس خان و محەمەد عارفێ جزیری و نەسرین شێروان ئاخڤتینە.
مەریەم خان باش ناڤدار دبیت، چیرۆکەک هەیە دبێژن لاوەک عاشقی مەریەمخانێ دبیت و گەلەکێ زەنگین و ب هەیبەتە، ئێدی دبێژیتە مەریەم خانێ سترانان نەبێژە و دێ زەواجا خوە کەین و ئەز دێ ناسناما وەغەرکرنا تە دەرئێخم، کو مەریەم خانێ وەغەرکرییە و ئێدی د ناڤ خەلکیدا ببیتە ڕاستی، ل ئەڤێرێ ژی ڕێ ل هونەرێ مەریەم خانێ هاتییەگرتن کو ژن د ئەڤی بیاڤیدا هەردەم یا بێ دەستهەلاتبوویە! ئەو سیناریۆیە هاتە بجههینان و ژبەر ڤێ چەندێ بێ ڕێ و ڕەسم و بێی کەس گۆڕێ وێ بزانیت دبێژن یا هاتییە ڤەشارتن ل گۆڕستانەکا بەغدایێ!
یا سەیر ئەوە لدویڤ گۆتنا گەلەک کەسان دبێژن هەتا سالا 1994ێ ژی هاتییە دهۆک و د ژیانێدا بوو زارۆک و نڤییێن وێ نوکە د ژیانێدا ماینە، بەلێ ئەو ژی نزانن کو مەریەم خانا دەنگبێژ دایکا وانە! لێ دیسان ژی هەر تشت بەرزەیە و ڕۆهن نینە!
