نووسینی: شاخەوان برایم عەبدوڵڵا
دوای ئەوەی رۆژی هەینی 12ی شوباتی2021 لە شاری هەڵەبجە، لەلایەن رێكخراوێكی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستانەوە، فێستیڤاڵێك وەك خۆیان ناوی دەنێن (تاجی زێڕین)، بە بەشداری 1357 كچە كورد بەڕێوەچوو و تێیدا ئەو ژمارە زۆرەی كچان باڵاپۆشبوونی خۆیان راگەیاند و ئەمەش لە میدیاكان و بە تایبەتی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكاندا كاردانەوە و بۆچوونی جیاوازی لێكەوتەوە. ئەم وتارە زیاتر قسەكردنە لەسەر ئەجێندا سیاسییەكەی فێستیڤاڵەكە و كەمتر بەلای لایەنە ئایینییەكەوە چووە، بەوپێیەی بابەتی باڵاپۆشی لە كۆمەڵگە ئیسلامییەكاندا قسەی زۆری لەبارەوە كراوە و زۆرترین راكانیش دەڵێن باڵاپۆشی پەیوەندی بە ئایینەوە نییە و نەریتێكی عەرەبییە و لەلایەن خێڵە عەرەبەكانەوە ئەو جۆرە لە پۆشینی جلە بەسەر ژندا فەرز كراوە، كەوایە لە هەردوو رەهەندەكەدا پەیوەندی بە كوردەوە نییە و جلێكی تەواو هاوردەیە و بەزۆر لە كۆمەڵگەی كوردیدا جێگەی بۆ كراوەتەوە و سەپێندراوە.
پاڵاپۆشی كچان و ژنانی كورد، ئەگەرچی لەگەڵ نەریت و ستایلی جلوبەرگی كوردیدا نایەتەوە، بە تایبەتی ئەو شێوازە باڵاپۆشییەی كە گرووپە ئیسلامییەكان لە جیهان و كوردستانیشدا برەوی پێ دەدەن، بۆ خۆی جۆرێكە لە بە كۆیلەكردنی ژنان و رازیكردنیانە بە كەوتنە ژێر چەپۆكی پیاوەوە، خۆ ئەگەر دیقەتیش لە فێستیڤاڵەكەی شاری هەڵەبجە بدەین، نزیكەی هەزار و پێنجسەد كچە كوردی هەرزەكار لە پرۆژەیەكی حیزبیدا باڵاپۆش كران و بەهۆی ئەو كارەوە خرانە خزمەتی خێڵگەرای عەرەبەوە.
خۆ ئەگەر جوانتر دیقەت لە رەنگی سەرپۆش و جلی كچەكانی فێستڤاڵەكەی هەڵەبجە بدەین، دەبینین تەنانەت ئەو جۆرە رەنگەی بۆ سەرپۆشەكان هەڵبژێردراوە، رەنگێكی سەوزی مردووە و لەگەڵ سەلیقە و ئارەزوو و حەزی ئافرەتانی كورددا بۆ رەنگاوڕەنگی جلی كوردی نایەتەوە، بەوەی ئافرەتی كورد هەردەم جلی كوردی بە دەیان رەنگی جۆراوجۆرەوە پۆشیوە، زۆر بە كەمی ئەو رەنگەی كە یەكگرتووەكان بەكاریان هێناوە، لەلایەن ژنانی كوردەوە بەكارهێنراوە، ئەویش لە دۆخ و حاڵەتی تایبەتدا، ئەگینا جلی ژنانی كورد هەردەم رەنگاوڕەنگ بووە نەك یەك جۆرە رەنگ، ئەویش ئەو رەنگە مردووە! ئاخر جلی ئافرەتانی كوردی یانی كرانەوە و رەنگاوڕەنگێتی، ئەمەش بەڵگەی ئەوەیە كۆمەڵگەی كوردی، نامۆیە بەو جۆرە ستایلە باڵاپۆشییەی ئیسلامییەكان، كە دوور و نزیك پەیوەندی بە جلی ئافرەتانی كوردەوە نییە، تەنانەت بەشی زۆری ئافرەتانی كورد كاتێك جلی كوردی دەپۆشن، بە تایبەتی لە ئاهەنگ و سەیران و گەشتەكاندا سەرپۆش ناكەن، ئەمەش وەك بەڵگەیەكی بەهێز كە بەهۆیەوە دەتوانین ئەجێندای سیاسیانەی فێستیڤاڵەكەی هەڵەبجەی پێ بناسینەوە و دەست بخەینە سەر ئەو برینە و بڵێین فێستیڤاڵەكەی هەڵەبجە بە جلی عەرەبی و بۆ خزمەتی پرۆژەی سیاسی ئیخوان رێكخرا.
پێویستە لە روانگەیەكی تر و بۆ رێگریكردن لە بۆچوونی چەواشەكارانە، ئاماژە بەوە بكەین، ئەگەر باڵاپۆشی ئەو كچانە بە خواستی گرووپ و حیزبە ئیسلامییەكان نەبووایە و فێستیڤاڵەكەش بۆ بەسیاسیكردن و بە ئیخوانكردنی كۆمەڵگەی كوردستان رێكنەخرایە، وێڕای سەرنجەكانمان لەسەر باڵاپۆشی ئافرەتان بە گشتی و كورد بە دیاریكراوی، هێشتا دەكرا لە چوارچێوەی ئازادییەكانی ئینساندا جێی بكرابایەوە یان هەر هیچ نەبێت وەك ئەو هەزاران ئافرەتانەی دیكە كە باڵاپۆشن، ئەوانیش قەبووڵ بكرابایەن، بەڵام ئەوەی هەڵەبجە، تەواو جیاوازە، چونكە حیزبێكی وەك یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان كە تاسەر ئێسقان لەژێر هەژموون و كاریگەرێتی ئیخوانە و كاركردنی بۆ بەئیخوانیكردنی كۆمەڵگەی كوردستانیش لە هەموو بوارێكی ژیاندا رەنگی داوەتەوە، راستەوخۆ لەپشت فێستیڤاڵەكەوەیە، كەوایە فێستیڤاڵەكە بۆ بە كۆیلەكردن و بووكەڵەكردنی كچانی كوردە بۆ گەرمكردنی گەمەی سیاسی و ئامانجی بەئیسلامی سیاسیكردنی كۆمەڵگەی كوردستان رێكخراوە.
لێرەدا بابەتی ئازادییەكان دێتە گۆڕێ و دەكرێ باسێكی كورتی لەبارەوە بكەین، بە تایبەتی ئەوەی پەیوەندیی بە عەلمانیەت و ئەو رووبەرە فراوانەی كە بۆ ئازادییەكان رەخساندووێتی، بخەینەڕوو، خۆی عەلمانییەت، كۆمەڵێك بەهای كۆمەڵایەتی، سیاسی، یاسایی، ئینسانی لەخۆیدا چڕكردووەتەوە، ئازادیش یەكێكیانە، كە دینگەیەكی بەهێزی ئەو سیستەمەیە، ئەگەر لە هەر كۆمەڵگەیەكدا ئازادییەكانی مرۆڤ پێشێل كران و دەسەڵاتیش یان گرووپەكانی كۆمەڵگە چاوپۆشییان لەو پێشێلكارییانە كرد، ئەو كۆمەڵگەیە عەلمانی نییە، چونكە عەلمانیەت رێگە بە گرووپە فرەجۆرەكانی كۆمەڵگە دەدات، لە روانگەی باوەڕبوون بە ئازادییەكان، بۆچوونی خۆیان دەربڕن و جلوبەرگ بپۆشن و مومارەسەكردنی ستایلی ژیانیان بكەن، هەروەها لە هەڵبژاردن و رەتكردنەوەی ئایینیشدا تەواو ئازادن، واتە هەركە تۆ ئایینێك رەت دەكەیتەوە، بەو مەرجەی سووكایەتی بە پەیڕەوانی نەكەیت، ئەوكات هیچ كەس بۆی نییە سزات بدات یان توانجت تێبگرێت و هانی گرووپەكان بدات بۆ هێرشی جەستەیی و دەروونی، چونكە عەلمانیەت وەك سیستەم و یاسا ئەو مافەی پێتداوە، بە هەمان شێوەش تۆش بۆت نییە ئازادیی دیندارێك بخەیتە ژێر چاودێری و هەڕەشەوە، چونكە لە عەلمانیەتدا مرۆڤ خۆی سەنتەری خۆی دەبێت، هەر خۆی بڕیار لەسەر چۆنیەتی ژیانی دەدات، نەك گرووپەكان بە ئارەزووی خۆیان ئاراستەی بكەن و سەنگەری ئەوی دیكەی پێ پتەو بكەن بۆ لاوازكردنی ئەوی دیكە، لێرەدا ئازادییەكان ئاوێتەی یاسا دەبن و هەركە گرووپێكیش هەوڵی دروستكردنی گوشار بۆ سەر گرووپێكی دیكە بدات، یاسا دێتە وەڵام و چەكووشی دادپەروەری لە سەری ئەو لایەنە دەدات كە پێشێلی مافی ئەوی دیكە دەكات.
ئەگەرچی ئەو مۆدێلە لە عەلمانیەت، هێشتا لە كوردستان بە تەواوەتی رەگی دانەكوتیوە، بەڵام ئاماژەكانی هەن و دەكرێ لە رێگەی پەرەپێدان و هۆشیارییەوە باشتر بكرێت، بە تایبەتی حیزبە عەلمانیەكان دەتوانن بە پڕۆژە لە رێگەی چالاكی و هۆشیاركردنەوەی كۆمەڵگەوە عەلمانیەت وەك ئەوەی هەیە روون بكەنەوە، نەك وەك ئەوەی ئیسلامییەكان بە ئارەزووی خۆیان پێناسەی عەلمانیەت دەكەن و لەپێشچاوی خەڵكی موسڵماندا وەك بێدینی دەیناسێنن، لەكاتێكدا كرۆكی عەلمانیەت بێدینی نییە، تەنیا ئازادیی مومارەسەكردنی دینداری و بێدینی بەرجەستە دەكات، واتە تۆ لە سایەی عەلمانیەتدا هەم دەتوانیت بێدین بیت و هەمیش دیندار، لە هەردوو دۆخدا تۆ ناتوانیت پێشێلكاری بەرانبەر ئەوی دیكە بكەیت.
لە سیستەمی عەلمانیەتدا نابێت لەژێر گوشاری هیچ گرووپێكی سیاسی و ئایینی و كۆمەڵایەتیدا، ئازادیی ئینسان لە قاڵب بدرێت و خواستی ئەوانی دیكەی بەسەردا بسەپێندرێت، ئەگەر ئەمە روویدا، ئەوكات دەبێ مافی زەوتكراوی ئەو كەسانە وەربگیرێتەوە، كە لەژێر هەر پاساو و گوشارێكدا ناچار دەكرێن بەوەی چاوپۆشی لە ماف و ئازادییەكانیان بكەن یان لەژێر گوشاردا جلوبەرگی ئایینییەان بەسەردا دەسەپێندرێت، ئەوە لە عەلمانیەتدا هێڵی سوورە و بە تەواوەتی رەتكراوەتەوە، چونكە لە سایەی دەوڵەتی عەلمانیدا مرۆڤ دەتوانێت بە ئازادانە بڕیاری ژیان و ستایلی كۆمەڵایەتییانەی بدات، بەو مەرجەی رەچاوی یاساكان بكات و سنووری بەرانبەریش نەبەزێنێت.
عەلمانیەت، ئەگەر چەند دینگەیەكی پتەوی هەبن، ئازادی یەكێكیانە و بە رژدی كار بۆ ئەوە دەكات دینگەی ئازادیی مرۆڤ پتەو بێت و ناچار نەكرێ لەژێر هەر جۆرە كاریگەریی و پاساوێكدا ئازادییەكانی لێ زەوت بكرێن، بە تایبەتی منداڵ لە دەوڵەتی عەلمانیەتدا بە تایبەتی هەموو مافێكی پارێزراوە، بەهۆی ئەوەی لایەنی عەقڵی و بڕیاردانی هێشتا تەواو نییە و وەك پێویست ناتوانێت بڕیاری ژیرانە یان عەقڵانی بدات، وەك نموونە، كاتێك دایك و باوكێكی موسڵمان، بە پاڵپشتی حیزبی ئیسلامی یان بە هەر پاساوێكەوە، سەرپۆش لەسەری كچە منداڵەكەیان دەكەن و لە فێستیڤاڵێكدا باڵاپۆشبوونی رادەگەیەنن، بێ هیچ ئەملاوئەولایەك ئەمە دەچێتە چوارچێوەی پێشێلكردنی مافی ئەو منداڵە و ئەگەر خودی منداڵەكەش سكاڵا نەكات، پێویستە رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و داواكاری گشتی بێنە دەنگ و ئەو پێشێلكارییە رابگرن.
لە پەیوەست بە باڵاپۆشكردنی كچە منداڵەكانی فێستیڤاڵەكەی هەڵەبجە، پرسیارێك خۆی زەق دەكاتەوە و دەپرسین: كێ گرەنتی ئەوە دەدات دوای دوو تا سێ ساڵی دیكە، نیوەی ئەو كچانە جلە دینییە عەرەبییەكە (باڵاپۆش) فڕێ نادەن و دواتر لە تۆڕەكانی كۆمەڵایەتیدا سووكایەتییان پێ ناكرێت؟ كێ دەتوانێت گرەنتی ئەوە بكات لە كاتی فڕێدانی سەرپۆش، وەك كەسی هەڵگەڕاوە وەسف ناكرێن و وێنەی كۆنیان بە سەرپۆشەوە لەگەڵ وێنەی نوێ بە قژی رووتەوە پۆست ناكرێن؟ پرسیارێكی دیكەش، ئایا ئەوەی ئەو كچانە لە هەڵەبجە كردیان، ئارەزوومەندانە بوو یان لەژێر گوشاری حیزبە ئیسلامییەكان فریودران و كران بە باڵاپۆش؟
پێش وەڵامدانەوەی ئەو چەند پرسیارە، پێویستە خوێندنەوەیەك بۆ پەیامەكەی سەڵاحەدین بەهائەدین ئەمینداری گشتیی یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان بكەین، كە حیزبەكەی خاوەنی فێستیڤاڵەكە و ئەنجامدانێتی لە شاری هەڵەبجەدا.
سەڵاحەدین بەهائەدین لە پەیامەكەیدا، كە دوابەدوای بەڕێوەچوونی فێستیڤاڵەكە بڵاوی كردەوە، هێندە لە ژێر كاریگەری سۆز و خێڵگەرای عەرەبدا وشەكانی ریزكردوون، بیری چووە هەر كەسێك كە باڵاپۆش نەبێت، لە دیدی ئەودا، وەك بێ ئەخلاق و كەسی خراپەكار وەسف كراوە! رەنگە ئەندامەكانی یەكگرتوو بڵێن ئەو قسەیە وانییە و نووسەری ئەم وتارە، بە هەڵە خوێندنەوەی بۆ قسەكانی ئەمینداری یەكگرتوو كردووە، بەڵام ئێوە وردتر دیقەت لە وشە و رستە و پەرەگرافەكانی پەیامەكەی سەڵاحەدین بەهائەدین بدەن، كە ئاراستەی كچە باڵاپۆشەكانی هەڵەبجەی كردووە، لە بەشێكی پەیامەكەیدا بە كچە باڵاپۆشەكان دەڵێت: “تاجی زێڕینتان سیمای خۆڕاگری و سەربڵندی و شەهامەتە، نیشانەی ڕەسانەیەتی و شوناسی كوردەواری و بنەماڵە ئەخلاق پەروەرەكانتانە”.
باڵاپۆشی، دوور و نزیك پەیوەندی بە جلوبەرگی ئافرەتانی كورد و شوناسی كوردەوارییەوە نییە و نابێت، بگرە تەواو بە ئافرەتی كورد نامۆیە و لە خێڵە عەرەبەكان وەرگیراوە، دروستتر هاوردەی كوردستان كراوە، خۆ ئەگەر باسی رەنگەكەیشی بكەینەوە، ئەو دوو رەنگەی بۆ باڵاپۆشەكانی هەڵەبجە بەكارهاتن، واتە سەوز و ڕەش، لەگەڵ سەلیقە و حەزی ئافرەتی كورددا نایەنەوە و هیچ كاتێكیش ئافرەتانی كورد بە لێشاو یەك جۆر جلیان بە یەك رەنگ نەپۆشیوە، بە پێچەوانەوە ئافرەتانی كورد لە فێستیڤاڵ و شایی و بۆنە و تەنانەت لە ماڵیشدا جلی سوور و سپی و سەوزی كاڵ و زەرد و پەمەیی و هەموو جۆرە رەنگێكی كراوەیان بەكارهێناوە، بەڵام ئەو رەنگە سەوزەی فێستیڤاڵەكەی هەڵەبجە، كەمترین جار پەنای بۆ براوە، چونكە هەر لە رەنگی مزگەوت و شوێنە ئایینییەكان دەچێت و تام و بۆی ژیان و فێستیڤاڵ و ئاهەنگی نییە، یەكگرتووش لەوەدا خۆیان دەزانن چیان كردووە و بۆچی ئەو دوو رەنگە سەوز و ڕەشەیان هەڵبژاردووە!
بۆ پەردەپۆشكردنی ئەو ئەجێندا سیاسییەی كە بەهۆیەوە نزیكەی هەزار و پێنجسەد كچە كوردییان بە جلی عەرەبی رازاندەوە، یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان و هاوفیكرەكانی ئاماژە بەوە دەكەن، گوایە هەر لە زووەوە ئافرەتی كورد سەرپۆشی كردووە و باڵاپۆش بووە. ئەمە تۆمەتێكە دەدرێتە پاڵ ئافرەتی كوردەوە، ئەگەر لە زوودا ئافرەتی كورد سەرپۆشیشی كردبێت، بۆ جوانی و بۆ خۆی بووە و لە هەندێ دۆخ و وەرزیشدا خۆی لە گەرمای دەشت و سەروەختی كشتوكاڵیدا پاراستووە، نەك بۆ رازیكردنی پیاوسالارانی ئایین بووبێت، بۆیە ئەوە زۆر جیاوازە لەگەڵ ئەوەی یەكگرتووی ئیسلامی لە فێستیڤاڵەكەدا كردی، ئەوەی یەكگرتوو بۆ پەرەپێدانی پرۆژەی سیاسیی ئیسلامییەكان و رازیكردنی ئیخوان و پیاوسالاران كراوە، بە ئامانجی لەخشتەبردنی كچانی كورد و دروستكردنی نەوەیەك كە مێشكیان بە سیاسەت و بیری ئیخوانی بشۆردرێتەوە، رێك ئەوەی هەڵەبجە بۆیەكردنی مێشكی كچان و منداڵانی كورد بوو بەو ئەجێندایەی ئیخوانەكان لە كۆمەڵگە ئیسلامییەكاندا كاری بۆ دەكەن، بەوپەڕی راشكاوییەوە دەتوانین بڵێین ئەو كارەی یەكگرتوو كردی، خیانەتێكی نەتەوەیی و كولتووریی بوو، ئەگەر لە نەزانی یان مەبەستدار كرابێت، دەچێتە بازنەی هەوڵدان بۆ سڕینەوەی یەكێك لە شوناسەكانی كوردەواری كە لێرەدا مەبەستمان جلی ئافرەتانی كوردە.
جارێكی تر فۆكەس دەخەینەوە سەر ئەوەی كە ئەوەی یەكگرتوو كردی لە مێژووی كورددا وێنەی نەبووە، بەڵكوو پرۆسەیەك بوو بە پارەیەكی زۆر و ئامادەسازییەكی تەواوەوە كرا، مافی هەر كەسێكە بپرسێت، یەكگرتووی ئیسلامی بەو قەیرانی داراییە، ئەو پارەیەی لە كوێ هێنا و بۆچی نزیكەی سێ هەزار كەسی لە هۆڵێكدا كۆكردەوە و لەبۆنەی پرۆژەیەكی ئیخوانیدا فێستیڤاڵی بۆ رێكخستن؟
ئەو كارە رەخساندنی ئازادی نەبوو بۆ ژنانی كورد، كۆیلایەتی بوو لە بەرژەوەندیی ئیسلامگەرای عەرەبی كە لەژێر كاریگەری و بە خواستی ئیخوان كرا، بۆیە جۆرێكە لە خیانەت، بەوەی یەكگرتوو كاری بۆ سڕینەوەی شوناسی كوردەوارییانە كرد و لەبری ئەویشدا سەپۆرتی جۆرە جلوبەرگێك دەكات كە نەك هەر هی كورد نییە، بەڵكوو ئازادییەكانی ژنیش دەخاتە چوارچێوەوەوە و وەك كاڵای دەستی ئیسلامی سیاسی لێ دەكات و رۆڵی رۆبۆتی پێدەبەخشێت و كۆنتڕۆڵەكەیشی لە چنگی پیاو دەنێت بۆ ئەوەی بە ئارەزووی خۆی ئەمسەر و ئەوسەری پێ بكات و وەك كاڵایەك بەكاری بهێنێت، ئاخر تۆ كە مافی بە ئازادیی پۆشینی جلوبەرگ و سیمای كوردەوارییانە لە رووخساری ژنی كورددا دەسڕیتەوە، مێشكیشی داگیر دەكەیت، وای لێ دەكەیت هەست بە كەسایەتی خۆی نەكات و وەك كۆیلەیەك خۆی ببینێت.
لە بەشێكی دیكەی پەیامەكەیدا سەڵاحەدین بەهائەدین بە كچە باڵاپۆشەكان دەڵێت: “باڵاپۆشیتان سیمای خۆڕاگری و سەربڵندی و شەهامەتە”. دیارە لە روانگەی ئەمینداری یەكگرتووی ئیسلامی كوردستانەوە، ئەوی باڵاپۆش نەبێت، سەربڵند نییە، بێ شەهامەتە، خۆڕاگر نییە! بۆیە بە دەنگی بەرز و بێ رەچاوكردنی لایەنی دەروونی ئەو سەدان هەزاران كچ و ژنانەی كورد كە باڵاپۆش نین، بە كچە باڵاپۆشەكان دەڵێ سەربڵند و بە شەهامەت و خۆڕاگر! لە ئەمینداری یەكگرتوو دەپرسم، ئەوان لە چیدا خۆڕاگریان كردووە؟ مەگەر لە شەڕدان لە دژی داعش و ئەفكاری دواكەوتووانەی كۆمەڵگە! ئاخر ئەگەر خۆی لە راستی نەشارێتەوە سەڵاحەدین بەهائەدین دەزانێ ئەو باڵاپۆشییەی ژنان پەیوەندی بە ئازادییەوە نییە و بەسەریاندا فەرز كراوە، بە تایبەتی ئەو منداڵانەی هەڵەبجە، سود لە كەم تەمەنی و كەم ئەزموونییان وەرگیراوە و باڵاپۆش كراون، رەنگە بەشێكیان بە ئارەزووی خۆیان یان لەژێر كاریگەری ماڵەوەیاندا باڵاپۆشی خۆیان راگەیاندبێت، بەڵام خودی فێستیڤاڵەكە خۆی سیاسەتی بەئیخوانكردنی كوردستانە و یەكگرتووەكانیش ناتوانن نكۆڵی لەو راستییە بكەن، ئەوەتا ژمارەی سەرپۆش و باڵاپۆشەكان لە كۆمەڵگەی كوردستاندا زیاد دەكەن و لەو لاوەش هەوڵی ناشیرینكردنی ئەزموونی كوردستان بە گشتی دەدەن. كەوایە ئەو بانگەشەی یەكگرتووەكان بۆ ئازادیی باڵاپۆشی ئەو كچانە، دوورە لە راستی و بە بەرنامە كاریان بۆ كردووە تاوەكو لە رێگەی باڵاپۆشییەوە ئەو كیژانە لە كیژانی دیكە جیا بكەنەوە و بیانكەن بە نەوەی ئاییندەی یەكگرتوو و لە پرۆسەكانی دەنگدان و هەڵبژاردندا سودیان لێ وەربگرن كە دووجار هەر كورسیێكی یەكگرتوو لە سوودی هەژموونی ئیخوان دەكەوێتەوە.
هەر حیزب و لایەنێكی سیاسی مافی گەیشتن بە دەسەڵات و مسۆگەركردنی زۆرترین كورسیی پەرلەمانیان هەیە، بەوپێیەی لە دیموكراسییەتدا نابێت هیچ حیزبێكی سیاسی و كەسێك لە بەشداری سیاسی و چالاكییە رێكخراوەییەكاندا رێگری لێ بكرێت، بەڵام دۆخەكە لە كۆمەڵگەیەكەوە بۆ كۆمەڵگەیەكی تر جیاوازە و لە ئەگەری باڵادەستبوونی ئیسلامی سیاسی لە كوردستاندا، رووبەرێكی فراوانی مەترسیدار بە رووی كورددا دەكرێتەوە و ئەوكات بە پرۆسە كار بۆ سڕینەوەی هەرچی بەهایەكی كوردەوارییانە هەیە دەكەن و لەبری ئەویشدا بەهای ئیسلامی و عەرەبی و ئیخوانی جێگیر دەكەن، ئاخر كۆمەڵگە لە سایەی ئیسلامی سیاسیدا نەك هەر ئاسوودە و سەقامگیر نابێت، بەڵكوو بە كۆی دامودەزگەكانییەوە دەخرێنە ژێر سانسۆری كارەكتەرانی ئایینی و هەموو شت بڤە و هێڵی سوور دەبێت، یانی چەقبەستوویی و باوەشكردن بە دواكەوتوویی و داخراوی، رەگ دادەكوتن، ئەگەر بتەوێ ئەو رەگە هەڵبكێشیت، پێویستت بە هێزی چەكدار دەبێت، كەوایە لە ئێستاوە دەبێ خەڵكی كوردستان ئەو راستییە بزانن ئەگەر ئیسلامییەكان بگەنە دەسەڵات، نموونەی هێندە ناشیرین و توندڕەوییانە پێشكەش دەكەن، كۆی جومگە و هێڵەكانی كۆمەڵگە دووچاری شكست و ماڵوێرانی دەبن.
ئەمینداری یەكگرتوو، لەمیانەی هاندانی كچە باڵاپۆشەكاندا، وەك سەربڵند وەسفیان دەكات و خێزانەكانیشیان بە بنەماڵەی بە ئەخلاق ناودەبات وەك ئەوەی ئەو خێزانانەی كە كچەكانیان سەرپۆش ناكەن و باڵاپۆش نین، بێ ئەخلاق و بێ شەهامەت بن! ئەوەی سەڵاحەدین بەهائەدین باسی دەكات جۆرێكە لە بێویژدانی دەرهەق بەو كچانەی باڵاپۆش نین یان ئەو خێزانانەی كچەكانیان لەسەر باڵاپۆشی پەروەردە نەكردووە، بۆیە دەبوو باشتر و بە هەستیارییەوە ئەو چەند وشەیەی بخستابایەتە ناو پەیامەكەیەوە، خوازیارم نووسینی پەیامەكەی بە چەند كادیرێكی حیزبەكەی راسپاردبێت، خۆ ئەگەر ئەم تێگەیشتنە رێكوڕەوان مەبدەئی خۆی بێت، ماڵوێرانی بەرۆكی كۆمەڵگەی گرتووە و دەبێ تووشی شۆك بین كە تا ئێستا بەشێكی كۆمەڵگەی كوردی پێیان وابووە ئەو پیاوە ئیسلامییەكی میانڕەوە!
زۆرجار رووداوی هێندە نەشیاو لە ژنانی باڵاپۆشدا روویداوە هەر مەپرسە چەند قێزەون بووە! هەروەها ژنانی سفوریش كاری جوانیان كردووە و لە رێكخراوە خێرخوازییەكاندا رۆڵیان هەبووە و سەربەرزانەش ژیاون، بۆیە ناكرێ خراپەكاری بدەینە پاڵ گرووپێك و گرووپێكی دیكەش بە چاكەخواز ناو ببەین، ئاخر ئەوەی مامۆستا باسی دەكات رێژەییە و گشتگیر نییە، هەردوو گرووپ خاڵی نەرێنی و ئەرێنییان هەیە، بەوپێیەی كۆمەڵگە تەژییە لە مرۆڤ و دابەشبوونە بەسەر گرووپەكان و ئاستە جیاوازەكانی رۆشنبیری و تێگەیشتن و بیركردنەوە، ماڵوێرانی ئەوەیە كاتێك پیاوێكی وەك مامۆستا سەڵاحەدین لەسەر حیسابی ئەوی دیكە بە كەسانێك دەڵێت سەربڵند و خاوەن شەهامەت، ئەوە لێدانە لە گرووپێكی دیاریكراو و پێویستە رێكخراوەكان و رۆشنبیران لەو جۆرە دەنگانە بێدەنگ نەبن بۆ ئەوەی بكەر و كارەكتەرانی ئەو جۆرە فێستیڤاڵ و بیركەرەوانە فێر نەبن پێوەری مرۆڤی چاكەخواز لەسەر بنەمای باڵاپۆشی لە كۆمەڵگەدا زەق بكەنەوە، ئاخر مەرج نییە ئەوەی باڵاپۆش نەبێت، خراپەكار و ئەوی باڵاپۆشیش بوو كەسێكی چاكەكار بێت. مەگەر سەڵاحەدین بەهائەدین بە چاوی خۆی ئەو وێرانەیەی باڵاپۆشەكان لە كۆمەڵگەی ئیسلامیدا نابینێت! مەگەر ئاگاداری ئەوە نییە لە كەمپی هۆل لە سوریا كە پڕێتی لە ژنانی باڵاپۆش و رووپۆش (نیقاب)، كەچی كاری لەشفرۆشی تێیدا لە حاڵەتەوە بووەتە دیاردە و رۆژانەش وەك رۆژەڤی هەواڵەكان باسباسی بەرزبووەنەوەی ژمارەی لەشفرۆشییە لەو كەمپەی باڵاپۆشاندا.
ئەو پیاوە ئیخوانییە (سەڵاحەدین بەهائەدین) هێندە لە خەمی خێڵگەرای عەرەب و فیكری ئیخواندایە، سەیر بكەن، چی بە كچە باڵاپۆشەكان دەڵێت: (ئێوە باڵاترن لەوەی چاولێکەری خەڵكی بێگانە بكەن، بەرزترن لەوەی فەرهەنگ و ئەخلاق و كولتووری نەتەوەیی و نیشتیمانی خۆتان بگۆڕن بە خاتری ناحەزانی گەل و نیشتیمان و ئاین و مەزهەبی گەلەكەتان.. بڵندترن لەوەی چۆك دادەن و ببەزێن لەبەردەم شاڵاوی بێگانەپەرستی و تەسلیم بوونی نەیارانی شوناسی ئاینی و ئەخلاقی گەلەكەمان).
پێش ئەو پەرەگرافەی سەرەوە شیبكەینەوە، دەمەوێ سەرنجی خوێنەر بۆ ئەوە رابكێشم كە پەرەگرافەكە پڕێتی لە هەڵەی رێنووس و زمانەوانی، وێڕای ئەوە بە پێویستم نەزانی، راستكردنەوەی بۆ بكەم، وەك پاراستنی دەقەكە وەك خۆی، ئەمەش بەڵگەیەكی دیكەیە كە پەیامەكە هێندە بە پەلە نووسراوە، نەپڕژاونەتە سەر ئەوەی تەنانەت هەڵگریشی بكەن، ئەوە هەر لە هەڵەی فیكری گەڕێن چ وێرانەیەكە.
لە كۆمەڵگەی یەكساندا هیچ گروپێكی كۆمەڵایەتی لە گروپێكی دیكە باڵاتر نین، بەو قسەیەی سەلماندی لە روانگەی ئیسلامی سیاسییەوە، ئەو گروپانەی باڵاپۆشن یان ئیسلامین، مرۆڤی لەوانی دیكە باڵاترن، ئێ مەرج نییە هەموو كرانەوەیەك و چاولێكەرییەك نەرێنی بێت، وەك نموونە، كاتێك لە كۆمەڵگەی كراوەی جیهانیدا، ژنان دەخرێنە ناو بازنەی كارەوە و وەك پیاو ئازادی بەدەست دەهێنن، ئەوە ئەگەر چاولێكەریش بێت، بەڵام لاساییەكی باشە، چونكە ئەگەر لە ژێر كاریگەری كۆمەڵگەی ئەورووپی نەبایە، ژنانی كورد، هێشتا دەبوو لە ماڵەوە دیل بن و گەورەترین دەركەوتنیان لەو جۆرە فێستیڤاڵانەدا بووایە كە تێیاندا باڵاپۆش دەكرێن.
لەلایەكی ترەوە ئەوەتا سەڵاحەدین بەهائەدین جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە ئەو باڵاپۆشییە فەرهەنگ و كولتووری نەتەوەیی كوردە. لێرەدا پێویستە جارێكی دیكەش ئاماژە بەو خاڵە بكەینەوە كە باڵاپۆشكردنی ئەو كچانە لە فێستیڤاڵەكەدا، دوور و نزیك پەیوەندی بە كولتوور و فەرهەنگی نەتەوەی كوردەوە نییە، بەڵكوو خیانەتیشە لە نەتەوە و جلی كوردیش، مادام لەسەر جلی كوردی ساغ دەكەنەوە، پێویستە بە دەنگی بەرز و زوڵاڵ هەمووان بڵێن ئەوە ناڕاستییەكی روونە و سەرپۆشە سەوزەكەتان هیچ پەیوەندییەكی بە شوناسی كوردییەوە نییە، رێكوڕەوان كۆپی عەرەبە و لەسەر جەستە و قژی كیژانی كورددا پەیست كراوە.
ئەو كات كارەكە دەبووە ئازادی كە ئەو كیژانە بە ئارەزووی خۆیان و بەبێ فێستیڤاڵ و كاری حیزب و رێكخراوە ئیسلامییەكان لە ماڵەكانی خۆیاندا بەشێوەی خۆویستانە باڵاپۆشی خۆیان هەڵبژاردایە، بەڵام كاتێك لەلایەن رێكخراوێكی حیزبێكی هاوفیكری ئیخوانی، لە فێستیڤاڵێكی سیاسیدا و لە رێگەی شاشەوە باڵاپۆشبوونی ئەو كچانە بە كۆمەڵگەی كوردی و عەرەبی و جیهاندا نیشان دەدرێت، لە چوارچێوەی ئازادی دەچێتە دەرەوە و رێك دەبێتە گەمەیەكی سیاسی و لە كرۆكدا بەكارهێنانی ئەو كچە منداڵانەیە كە هێشتا وەك پێویست ناتوانن عەقڵانی بڕیار بدەن.
ئینجا لە سەڵاحەدین بەهائەدین دەپرسین، باڵاپۆشكردنی ژنان لە رێگەی رێكخراوە سیاسییەكەتەوە، چ پەیوەندییەكی بە ئازادییەوە هەیە؟ بێشك ئەوە نەك هەر ئازادی نییە، بەڵكوو لێسەندنەوەی ئازادی و مافی بە ئازادانە پۆشینی جلوبەرگە و هەروەها جیاكردنەوەی ئەو كیژانەیە لە گرووپەكانی تری كۆمەڵگە، ئەمینداری یەكگرتووی ئیسلامی بیری چووە ئازادی خۆی رەهەندگەلی فەلسەفی و كۆمەڵایەتی هەن، بەوەی مرۆڤ خۆی بڕیار دەدات كە چۆن بژی و چی بپۆشێت و چۆن لەگەڵ هەڵبژاردەكانیدا خۆی بگونجێنێت، ئێ ئێوە وەك یەكگرتووی ئیسلامی فێستیڤاڵ بۆ پۆشینی جلی كچان ساز دەكەن و هەر خۆشتان سەرپۆشەكان دەكڕن و جۆرەكەی دیاری دەكەن، كەوایە ئەمە كوێی ئازادییە! ئاخر ئەو هەموو كەسە بە یەك رەنگ و یەك ستایلی جلوبەرگ، لەگەڵ ئازادیدا نایەتەوە، بەڵكوو رێكوڕەوان دابڕینی ئەو هەزاران كچەیە لە كۆمەڵگە و لەو كەسانەی وەك ئەوان باڵاپۆش نین، ئیشكردنە لەسەر شۆردنەوەی عەقڵی ئەو گەنجانە كە ئاییندەیەكی باش لەبەردەمیاندایە ئەگەر ئێوەی ئیخوانی نەیانخەنەوە ماڵەوە و رووخساریان لە كۆمەڵگە بە پەڕۆ دانەپۆشن!
فەرموون، خۆتان ئەو بەشەی پەیامەكەی سەڵاحەدین بەهائەدین بخوێننەوە و ئینجا بڕیار بدەن، ئایا بەزۆر باڵاپۆشكردنی ژنان و نیشاندانیان لە فێستیڤاڵێكی ئیخوانیدا دەچێتە چوارچێوەی ئازادی یان بە ئیخوانكردنی كۆمەڵگە و ئەو كچە كوردانەیە: (لەچكەكەتان دەربڕینی ئازایەتی و ئازادییە، نیشانەی بڕوا بەخۆبون و كارابونتانە لەمەیدانی خوێندن و كار و ئەركی هاوڵاتی بونی یەكسان و گشت بوارە كاریگەرەكانی ئەهلی و حكومەتی. باڵاپۆشیتان تاجی زێڕین و ویسامی شەرەف و مەدالیای ڕێزو ئازایەتی و كەسایەتی سەنگینی ئێوەیە. جارێكی تر ئەم ڕۆژە مێژوویەتان لێ پیرۆز بێ، ئەم هەنگاوە گەورەیە لە هەڵەبجەی شاری شەهیدان و پایتەختی ئاشتی پیرۆزبێ).
پێشتر باسی هەڵەی رێنووسمان كرد، ئەو پەرەگرافەیان هەر زۆر وێرانتریشە لەوانی دیكە!
كاتێك ئەنفالكردنی كورد بە چەند قۆناغێك لەلایەن رژێمە ئیسلامییەكەی سەددام حوسێن و لەژێر ئاڵای بە ئەڵڵاهوئەكبەر نەخشێندراوەوە جێبەجێ دەكرێ و دواتر لە درێژەی پرۆسەكەدا ئەوجا بە گازی ژەهراویش هەڵەبجە دەخنكێندرێت، دەبوو ژەهراویكردنی هەڵەبجە، وەك زەنگێك هەمیشە بۆ كورد و بە تایبەتی هەڵەبجەییەكان لێ بدرێتەوە، كە رژێمێكی عەرەبی ئیسلامی لە هەڵەبجە چی بە كورد كردووە، بەڵام یەكگرتووی ئیسلامی كوردستان چونكە پاشكۆی عەرەب و فیكری ئیخوانە و باكی بە مێژووی كورد و ئەو ستەمكاریانەوە نییە كە دەرهەق بە كورد كراون، ئەوەتا دێت فێستیڤاڵ بۆ پۆشینی جلی عەرەبی و ئیخوانی رێك دەخات و پرسە نەتەوەییەكەی كورد لە پۆشینی سەرپۆشێكی عەرەبیدا كورت دەكاتەوە، ئەوە بۆ خۆی دەچێتە باری ناپاكییەوە، لەوەش مەترسیدارتر ئەمینداری یەكگرتوو ئەو باڵاپۆشییە وەك بابەتێكی نەتەوەیی وەسف دەكات، وەك ئەوەی ئاڵای كوردستانییان كردبێتە بەر كچانی هەڵەبجەیی! ئێ من لە ئەمینداری یەكگرتوو دەپرسمەوە، ئەگەر ویژدانت ئاسوودەیە، ئەرێ ئەو باڵاپۆشییەی لە فێستیڤاڵەكەدا كرا، چ پەیوەندییەكی بە جلوبەرگ و كولتووری كوردییەوە هەیە؟
جارێكی تر بە وردی سەرنج بدەن، سەڵاحەدین بەهائەدین بۆ كچە باڵاپۆشەكان دەڵێت: (باڵاپۆشیتان تاجی زێڕین و ویسامی شەرەف و مەدالیای ڕێز و ئازایەتی و كەسایەتی سەنگینی ئێوەیە). ئەو روانگەیەی سەڵاحەدین بەهائەدین، هێندە مەترسیدارە نەبێتەوە، دەبێ هەڵوەستەی رژدی لەبارەوە بكرێ و ناخی ئەو پیاوە وەك خۆی بۆ كۆمەڵگە روون بكرێتەوە، پیاوێك لە كۆمەڵگەی كوردستاندا حیزبی هەیە و لە پەرلەمانیشدا كورسی، كەچی پێوەری شەرەف لە باڵاپۆشی ئافرەتدا دەبینێتەوە، ئاخر ئەو گوتەیەی راستەوخۆ بێڕەوشتكردنی بەشێكی ژنانە كە باڵاپۆش نین، هیوادارم پەیامەكەی لەلایەن چەند هەرزەكارێكی بێسەوادی یەكگرتووی ئیسلامییەوە نووسرا بێت، خۆ ئەگەر باوەڕی تەواوی خۆی بێت و لەلایەن خودی خۆیەوە نووسرابێت، كارەساتەكە یەكجار زۆر لەوەش گەورەترە ئێمە دیقەتی دەدەین، ماڵوێرانییە حیزبێكی وەك یەكگرتوو بەو جۆرە لە ژن بڕوانێت و كورسیی پەرلەمانیشی هەبێت، جێی شۆكە پیاوێكی وەك سەڵاحەدین بەهائەدین كە بانگەشەی میانڕەوی دەكات، پێیوابێت باڵاپۆشی كچان مەدالیای شەرەف و كەسەیەتی سەنگینە، دیارە ئەوەی باڵاپۆش نەبوو، بێ شەرەفە و سەنگین نییە!
ئەو تێگەیشتنە بەڵگەیە كە گرووپە ئیسلامییەكان لەپێناو بەرژەوەندی تەسكی خۆیاندا بە بەردەوامی هەوڵی سووك سەیركردنی گرووپەكانی تری كۆمەڵگە دەدەن و لەولاشەوە گرووپەكەی خۆیان وەك كەسانی خاوێن و بە ڕەوشت و دەستپاك نیشان دەدەن، ئاخر ئەو یەكگرتووە لەوەتای هەیە، بە بەردەوامی كاری لەسەر دابەشكردنی كۆمەڵگە بەسەر گرووپەكاندا كردووە، وەكچۆن ئیخوان لە میسر و لە هەموو كۆمەڵگەكانی دیكەدا دەیكات، ئەو جیاكارییەی یەكگرتووش ئەگەر بەردەوامی هەبێت، رۆحی كۆمەڵگە دەكوژێت و ئینسانەكان لەسەر بنەما و بە پێوەری خۆیان سەر گرووپگەل دابەش دەكەن.
ئێستا كاتی وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارەیە كە لەسەرەتای وتارەكەدا پرسیاری ئەوەمان كرد كە ئایا ئەوەی ئەو كچانە كردیان ئارەزوومەندانە بووە یان لەژێر گوشاری حیزبە ئیسلامییەكان و بە فریودان باڵاپۆش كراون.
نكۆڵی لەوە ناكرێ بەشێكی ژنانی كورد باڵاپۆشن و سەرپۆش دەكەن، لەناو ئەو بەشەشدا دوو جۆر لە ژنانی باڵاپۆش هەن، جۆرێكیان بە سادەیی و لە خۆیانەوە پێیانوایە باڵاپۆشی پەیوەستوونە بە ئایینەوە و ئەوانیش ئەو پەیوەستبوونەیان جێبەجێكردووە، ئەو جۆرەیان بە قووڵی نەچوونەتە ناو موناقەشەكانەوە، ئایا سەرپۆش و باڵاپۆشی تەواو پەیوەندی بە قورئانەوە هەیە یان نەریتێكی عەرەبییە؟ بەڵكوو لە دایكەوە بۆیان ماوەتەوە و بەردەوامیشی دەبێت، بەڵام لەگەڵ رەوتی كرانەوەی كۆمەڵگەدا ئەو جۆرەیان رێژەكەی لە كەمبوونەوەدا دەبێت، كەچی جۆرەكەی دیكەیان بە تەواوەتی لەژێر كاریگەری حیزبە ئیسلامییەكانن و سەرپۆش و باڵاپۆشی وەك پرۆژەیەكی سیاسی و ئیسلامییانە دەبینن، ئەمجۆرەیان خاوەنی پرۆژە و چالاكی باڵاپۆشكردنی كچانی كوردستانن، وەك نموونەكەی هەڵەبجە.
لێرەدا بەوپەڕی راشكاویی و بە لۆژیك دەتوانین بڵێین ئەو كچانەی لە فێستیڤاڵەكەی هەڵەبجەدا باڵاپۆش كران، كارەكەیان هەڵبژاردەیەكی خۆویستانە نەبووە، بەڵكوو لەژێر كاریگەری حیزبە ئیسلامییەكان و بە هاندانی ماڵەوەیان بووە بەوەی رێگەیان داون بچنە ناو گەمەیەكی سیاسی وەك فێستیڤاڵەكەوە.
ئێمە ناڵێین چەك خراوەتە سەر ملیان بۆ ئەوەی باڵاپۆشی خۆیان رابگەیەنن، بەڵكوو دەڵێین كەوتوونەتە ژێر كاریگەری فیكری یەكگرتوو و هاندراون بۆ ئەو كارە، كەوایە ئەمە ئازادی نییە و ناچێتە بازنەی كارێكی خۆویستانەوە، بە تایبەتی هێشتا تەمەنیان هێندە گەورە نییە تا توانای بڕیاردانی لۆژیكی و دروستیان هەبێت، بۆیە ئاسانە لەلایەن حیزب و باوك و دایك و رێكخراوەكانەوە كاریگەریان لەسەر دروست بكرێت، لەوەش پێویستتر ئەوەیە بگوترێ هیچ ئایینێك دانووی لەگەڵ ئازادییدا ناكوڵێت، ئازادی، مرۆڤ دەكات بە مرۆڤێكی بیركەرەوە و گوماناوی، كارەكتەرانی ئایینیش ناخوازن پەیڕەوانی ئایین بیر بكەنەوە و گومان دروست بكەن، ئاخر مرۆڤ لەو جۆرە گردبوونەوە و بە ئاماربوونەدا، توانای بیركردنەوەی لاواز دەبێت و ناتوانێت خۆی بێت.
15ی شوباتی2021
