پلێتا بەهەشتێ بکڕە – داشکاندن یا هەی!

815
0
بڵاوکردنەوە:

ڕامیار ئەحمەد _ لەندەن

هەبوو نەبوو کەس ژ مللەتێت نەخوێندەوار خوەلیسەرتر نەبوو – کەس ژی ژ پاپا و مەلا و قەشا بەد – ڕەوشتر نەبوون!

کابرایەک هەبوو ناڤێ وی “مارتن لۆسەر” بوو، ب هەمی ڕامانان، کەسەک ژیر و لێهاتی و خوێندەوار بوو، لێ خوەدی مللەتەکێ نەخوێندەوار و پاشکەفتی بوو. “مارتن لۆسەر” قەشەک بناڤ و دەنگ بوو، خوەدان ووژدان و ڕەفتار چاک بوو، لێ ژ دەسەڵات و کار و کریارێت دەسەڵاتا کەنیسێ و ئایینی، گەلەکێ بێزار ببوو. وەکو قەشەیەک، ئەوی شیان هەبوون خوە بێدەنگ بکەت بەرانبەر دەسەڵاتا گەندەڵ و ستەمکارا کەنیسێ و پاپایی، هەروەها ژیانەکا خوەش و خوەدان دەسەلات و پارە و ملک و مال بۆ خۆ  مسۆگەر بکەت، چونکی وێ سەردەمی کەس نەبوو ئاخفتنا زەڵامێت کەنیسێ و قەشا ل عەردی بدەت. ئەوی شیان هەبوون ببیتە خوەدی هەر تشتەکێ وی خوەستبا، تنێ ئەگەر دژایەتیا کەهەنووت و تکێت فرۆشێت بەهەشتێ، نەکربا. ئەگەر ئەو مرۆڤەک بێ ووژدان بایە، مینا پڕانیا سەرکردێن ئایینی و سیاسی یێت رۆژهەلاتا ناڤین – دا خۆ کەتە شڤانێ مللەتەکی، کو پڕانیا وان یێت د مخەل چووین، لێ خوە ل مللەتێ خۆ یێ نەزان کرە خۆدان و دژی دەسەڵاتا ستەمکار ڕاوەستا.

مارتن لۆسەر داهێنەرێ چاکسازیا ئایینی بوو، ب هەمی ڕامانان ئەو بلیمەت بوو، چونکی ب تنێ یا خوە، و بوێرانە ڕووبڕوویێ دەسەڵاتا ئایینی و ستەما پاپای ڕاوەستا بوو. تێروانینێت وی، کار و کریارێت کەنیسێ و دەسەڵاتا ئایینی ئێخستبوونە د بن چەندین پرسیار و ڕەخنێن لۆژیکیڤە. خۆشبەختانە خەباتا وی، کارەکتەرەک سەرەکی بوو بۆ وان گۆڕانکاریێت د دەسەڵاتا ئایینیدا هاتینە ئەنجامدان و ئەوروپا ڕۆژئاڤایی گەهاندییە ڤێ ڕۆژێ.

جڤاکێن ئەوروپی ل وی سەردەمی، هەمی ئەو دەردەسەریێن نها تۆشی جڤاکێ ئیسلامی بووین، ب واقیعی یێت تێپەڕاندین. بنێرنە، کورد، ئەمازیغ، پاکستانی، تاژیک، هتد… ئەڤ جڤاکێن هەنێ، ب زۆرینەیەکا هەرا ڕەها، عەرەبی نزانن و هیچ تێگەهشتنێن هەمەلایەنە بۆ دەقێن سەرەکی یێت ئیسلامێ نینن، هەلبەتە سەخمەراتی تێگەهشتنا بچووکترین و کێمترین دەق و زانیاری، هانا خوە د بەنە بەر کۆمەک مەلا و قەشا و موفەسیرێن ئایینی، تا ڕامانا دەق و ئایەتان ب پەرش و بڵاڤی ب دەست خوە ڤە بینن، کریستیانێن ئەوروپا ژی د هەمان پرۆسەدا یێت تێپەرین. لێ “مارتن لۆسەر” ئەو ڕێچکە و ئەو تەسلیمە د ناڤ مللەتێ خوەدا ڕاوەستاند و ئاییندەیەک گەش بۆ مللەتێ خوە و  گشت مرۆڤایەتیێ ل ئەوروپا رۆژئاڤایی بەرهەم ئینا.

هەڵبەتە وی سەردەمی ئینجیل ب زمانێ لاتینی هاتبوو نڤێسین، ژ بلی قەشە و دەسەڵاتدارێت کەنیسێ ئێدی خەلکێ ئەوروپی چ تێگەهشتنێن هەمەڕەنگ و هەمەلایەن بۆ بنەمایێت ئینجیل و کریستیانەتێ نەبوون، نەزانبوون د ناڤەرۆکا کتێب و ئایینێ کریستیانیدا. ڕێک و پێک وەک ڤی سەردەمی و جڤاکێن کوردی و ئەفغانی و ئەمازیغی – هتد، کو تنێ ئیمام و مەلا خوە ب موفەسر و شرۆڤەکارێت ئیسلامێ ددەنە نیاسین و تێروانینێن خەلکەکێ دی ڕەتدکەن. قەشە و ڕەبەنێت کریستیان ژی، هەمان کارێ مەلا و شیخێن مە ئەنجام ددا. هەڵبەتە هۆکارێ هەرێ سەرەکێ بۆ بێئاگایی و نەزانینا خەلکێ وان، نەخوێندەواری و نەزانینا زمانێ لاتینی بوو. ل وێرێ، زمانێ لاتینی، تنێ دەسەڵاتدار و زەنگین و قەشێت وی دەمی د زانی، چونکی تنێ چینا زەنگین و دەسەڵاتداران ماف هەبوو بخوینن، لێ چینێن دی یێن جڤاکێ د بێبەش بوون ژ خواندن و ڤەکۆلینان.

بێئاگەهیا پڕانیا جڤاکی، ل ڕوویێ ڕاستەقینەیێ ئایینی – ئەو باوەریە ل جەم خەلکی دروست کربوو، کو قەشە و پاپا و پلەدارێت ئایینی، ب پیرۆز دانن و تەنانەت ب نوێنەرێت خۆدێ دانان، چونکی ئەو د وێ باوەرێدا بوون، کو پاپا و قەشەیان پەیوەندییەکا بەردەوام هەبوو د گەل خۆدێ. لێ “مارتن لۆسەر” دژی وی نەریتی ڕاوەستا، هەروەسا دەسەڵاتا کەنیسێ و گەلەک پاپا و قەشە ب گەندەل و دژە-خۆدێ ل قەلەمدان. ئێک ژ سەرەکیترین جالاکیێت وی دژی دەسەڵاتا کەنیسێ، وەرگێڕانا ئینجیلێ بوو، ژ لاتینی بۆ سەر زمانێ خەلکی، کو پڕانیا خەلکی ژێ فام بکەن. ئەڤ کارێ “لۆسەر”ی وەک دیڤەلەرزەکێ بوو بۆ پاپایێ ڕۆما و کەنیسێ، تەنانەت ئەڤە شۆڕەشەک ڕەوشەنگەری و مەزن بوو دژی پاپایی و کەنیسێ.

“مارتن لۆسەر” وەک پەهلەوانەک مێژوویی د هێتە نیاسین، ئەو ژی ژ ئەگەرێ ئەنجامدانا چەند کارەکێت موستەحیل، ئێک ژوانا وەک مە گووتی، وەرگێڕانا ئینجیلێ بوو، لێ چاکسازیەکا دییا ڤی کابرای ئەوبوو، دژی “پسولێت لێبورینێ” بوو (هندەکان ب پلێتێت بەهەشتێ بناڤ دکر)، کو ژ لایێ دەسەڵاتا کەنیسێ و قەشەیانڤە د فرۆتنە خەلکێ نەزان و فەقیر، وەک بەلگەیەک لێبۆرینێ بەرامبەر وان گۆنەهێت وان ئەنجامداین. ئەڤ جالاکیێت هەنێ، بوونە دەستپێکا شۆڕەشەکا چاکسازی د ئایینێ کریستیانەتێدا، وە دەستپێکا سەرهلدانا مەزهەبێ پڕۆتستانت.

مارتن لۆسەر ل ساڵا ١٤٨٣، ل ئیسڵبن – ئەلمانیا ژ دایک بوویە و ل ١٥٤٦ جانێ خوە ژ دەستدایە. “مارتن لۆسەر” ل دەستپێکێ ژ خێزانەکا هەژار بوو، لێ هەرچەوابیت خوە گەهاندە زانکۆیێ و ب خواندنا یاسایێ دەستپێکر، پاشی دەست ب خواندنا ئایینی کر. پشتی خواندنا خوە، دئێتە دامەزراندن وەک قەشە ل کەنیسەکێ. لێ چونکی کەسەک ژیر و تیگەهشتی بوو، د ژییێ ٢٥ ساڵیێدا دئێتە دامەزراندن وەک ماموستایێ فەلسەفێ ل زانکۆیا (ووتنبێرگ). د دەستپێکێدا کاسۆلیکیەکی تۆندڕەو بوو، لێ ب تێپەربوونا دەمی، ئاشنا دبیت ب هەڵە و شاشیێت پاپای و قەشە و دەسەڵاتدارێت کەنیسێ، ئەڤ ئاشنابوونە دبیتە دەستپێکا خۆگهۆڕینا هزری و رۆحی یا “مارتن لۆسەر”ی.

لەوڕا د ئێک ژ گوتارێت خوەدا کەرەمکر و گوت: نابیت کەس خوەدان فەرمان بیت، یان هەلگرێ چ فەرمانا بیت، یانژی ستەم ل کەسەکی بێهتە کرن، ژ ئەگەرێ هەلبژاردن یان باوەرئینانێ ب ئایین یان مەزهەبەکێ دیاریکری .

ژ ئەگەرێ هەست ب بەرپرسیاریکرنێ د ئاراستەی گەلێ خوە یێ هەژاردا، کو ژ ستەم و زۆرداریا پاپا و قەشەیا رزگاربکەت، ل ساڵا ١٥١٧ێ، بەیاننامەکا دوور و درێژ بەڵاڤکر، کو ژ چەندین خالا پێکهات بوو، ژ هەمییان گرنگتر، ئەڤ خالێن خوارێ بوون:

  • پاپا نەشێت مرۆڤی ژ چ سزایان رزگاربکەت
  • هەمی پەیامبەرێت پاپای، ئەوێت “پسولا لێبورینێ” د فرۆشن، یێت هەلگەڕاین و د خەلەتن دەما دبێژن ب لێبورینا پاپای مرۆڤ ژ گونەهێت خوە پاک دبیت.
  • پڕانیا ئەو خەلکێ ب سوزێن پاپای بسەردا دچن، نەخوێندەوارن و پاپاژی هەرگیز نەشیت چ وەفایەک بۆ وان هەبیت.
  • ئەو ئاخفتنا دئێتە گوتن: ل دەمێ کڕینا پسولێ، وە ب تایبەتی ئەو دەما پارە د چیتە د ناڤ گەنجینا پاپایدا، ئێکسەر مرۆڤ ژ گونەها پاقژ دبیت، چ ڕاستی و دروستی تێدا نینە.
  • ئەوێن د وێ باوەرێدا، کو پەیمانێن پاپای دێ وانا ژ ئەشکەنجا دۆزەخێ پارێزیت، هندی هەین دێ سەرشۆڕێت دۆزەخێ بن، دگەل وانژی ئەوێت ئەو فێری ڤی کاری کرین.
  • پەشیمانی و توبەکرن و پاقژبوون ژ گونەهان، ب دل پاقژی و ڕاستگۆیێ دئێتە کرن و چ پێدڤی ب پاپای و پسولێ نینە.

پشتی ماوەیەکێ دی، سەخمەراتی ئەنجامدانا چاکسازیێن ڕیشەیی، مارتن لۆسەر ڕابوو ب بەڵاڤکرنا بەیاننامەکا دی، ژ گرنگترین خالێن ڤێ بەیاننامێ:

  • هیچ پێدڤی نینە خەلک باجا ساڵانە بدەنە پاپای، چونکی پاپا، ل شوینا وان پارا د ڕێکا خێر و چاکی و هەژاراندا خەرج بکەت، ئەو تنێ بۆ بەرژەوەندی و غەریزەیێت تایبەت خەرج دکەت.
  • ئاساییە ئەگەر کار و بارێت رۆحی ژ تایبەتمەندیێت پاپای بن، لێ پێدڤییە پاپا هیچ دەستێوەردانەکێ د کار و بارێت رۆژانە یێت خەلکی دا نەکەت.
  • دەما خەلک لنگێ پاپای ماچ دکەن، ئەو ژ مەزنیا خۆدێ کێم دکەن، چونکی عیسا پێغەمبەر، لنگێ خوێندکارەکێ خوەیێ شۆشتیە و ب خاولییەکێ جرافکریە، سەخمەراتی هندێ کو بسەلمینیت ئەو یێ هاتی، دا خزمەتا خەلکی بکەت، نەک خەلک د خزمەتا ویدا بیت!!!! کە واتە چەوا پاپا مەجالی ددەتە خەلکی و فەرمانێ ل وان دکەن لنگێت وی ماچ بکەن، سەرەڕای هندێ گەلەک ژوان ئەوێت لنگێت پاپای ماچ دکەن، ژ پاپای گەلەک پاکتر و دلسۆزترن بۆ خۆدێ.
  • حەرامکرنا ژنئینانا زەڵامێت کەنیسێ خەلەتیەکا مەزنە، چونکی هانا گەلەک زەلامێت کەنیسێ یا دای، کو کارێت بەرەڵایی و دەهمانپیسیێ ئەنجام بدەن، ب تایبەتی کو گەلەک ژ خوێندکارێت کەنیسێ تۆشی لاقەکرنا سێکسی دبوون.

ڤان کار و کریارێت مارتن لۆسەری، پاپا و دەسەڵاتا کەنیسێ بێزار کربوون، لەوڕا پاپای بڕیاردا، کو “مارتن لۆسەر”ی ژ کەنیسێ وەرە دوورخستن و کوپیەکا فەرمانا پاپای دانە دەستێ “مارتن لۆسەر”ی. “مارتن لۆسەر”ی خەلک کۆمکرن و ل بەرچاڤێت وان بڕیار و فەرمانێت پاپای دڕاندن و پاشی شەوتاندن. لەوڕا پاپای بڕیاردا ،کو مارتن لۆسەر ژ ئایینێ کریستیانەتێ و کەنیسا ڕۆما بێهتە دەرێخستن و نڤێسین و پەیامێن وێ ژی بێهنە حەرامکرن و کتێبێن وی بێهنە شەوتاندن.

بڤی شێوەی، “مارتن لۆسەر” ل سەر کارێت خوە یێت چاکسازیێ هەرێ بەردەوام بوو، وە ئەو کەنیسا، ئەو و پەیڕەوڤانێن وی تێدا کۆمڤەدبوون، دگوتنێ کەنیسا پڕۆتستانت، بڤێ چەندێ “مارتن لۆسەر” بوو دامەزرێنەرێ مەزهەبێ نوێخوازێ پڕۆتستانت کو هەتا ئەڤرۆ ژی ئەو مەزهەبە یێ بەردەوامە.

ل هەرێما کوردستانێ، پتر ژ دووسەد کەنالێت تەلەفزیۆنی مە یێت هین، نزانم چەند ڕادیۆ  هەنە، لێ ئەز یێ تەئکیدم ژ کەناڵێت تەلەفزیۆنی پترن، ب هزاران تۆڕێن جڤاکی یێت هەین، ب هزاران ڕۆژنامە و گۆڤار یێت هەین، پتر ژ شەش هزار مزگەفت و مینبەرا یێت هەین، ب دەهان کەنیسە یێت هەین، پتر ژ ٣٥ زانکۆیا یێت هەین، نێزیکی ٥٠ حزبا یێت هەین، بەس خۆدێ دزانت کا چەند رێکخرا و ڕۆژنامەنڤیس و میدیاکار و مەلا و قەشە و رەهبەر و ئاغا و نەسیحەتکار هەنە ل ڤێ هەرێمێ !!!! ئەگەر ئەم هزرا خوە بکەین، ئەڤ هەمی دەزگەهە و دامەزراوە و ئیمام و قەشە، هەر رۆژ بەس مژویلی ئاموژگاری و وانێت ئەخلاقی و سیاسی نە، باشە بۆچی جڤاکێ مە، پتر ژ هەر وەختەکی دی، بێئەخلاقتر و بێ موڕالتر و بێ فەرهەنگتر و بێ سیاسەتتر و بێ بەرنامەتر بوویە!!!!

تشتێ هەرێ سەیر ئەوە، تا نها، ئەڤ هەمی دەزگەهە و رێکخراوە، نەشیاینە تاکە سەرکردەکێ مینا “مارتن لۆسەر”ی بۆ مە بەرهەم بینن، تا نها نەشیاینە تاکە سەرکردەیەکێ بەرهەم بینن کو ب هزر و بەرنامە و لوژیکیانە بنڤێست، باخڤیت، خوەدان ووژدانبت، خوەدی سیایەت و پلان بیت. باشە بۆچی ئەڤ مللەتە نەشیایە حزبەکێ، یان ڕێکخراوەکێ، یان دەزگەهەکی ژ دەرڤەی بنەمالە و عەشیرەتێ بەرهەم بینیت، بۆچی هیچ تشتەکێ ڤی مللەتی نە بەرهەمێ عەقل و عەقلانییەتێ یە ؟

پاپایێ ڕۆما، هەمی تشت دانانە بەر سینگێ “مارتن لۆسەر”ی، گوتێ تە چ دڤێت داخازبکە، بەس دژایەتیا پاپای و کەنیسێ نەکە، لێ ووژدانا وی، دەسەڵات و مالێ دۆنیایێ قەبیل نەکر، بەلکو خەلکێ خوە خوەشتر دڤیا و ئامادەی قوربانیدانێ بوو، لەوڕا دێ هەرمینیت و هەرگیز نامریت. هەردەمەکێ، بەرپرس و دەزگەهێت هەر مللەتەکی، ژ مللەتی زەنگینتر و زەبەلاحتر بوون، وی دەمی ئەو مللەتە یێ تۆشی خەلەلەکا دەرونی و هزری بووی. مە پێدڤی ب ‘مارتن لۆسەر”ەکییە.

بڵاوکردنەوە: